Demografia eta familia-egitura

Euskal Herriari dagozkion oinarrizko aldagaiak Europako estatuekiko eta estaturik gabeko erreferentziazko nazioekiko alderaketan. Demografia, ekonomia eta gizartea ataletan sailkatutako hogeitik gora adierazle biltzen dituen txostena deskargatzeko eskuragarria.

2.600 bat heriotza izan daitezke Euskal Herrian COVID-19ak eragindakoak. Koronabirusarekin kutsatutako heriotzen zenbaketak hutsune nabarmenak ditu, baita Euskal Herrian ere. Aldi berean, herritarren konfinamendu egoerak hilkortasuna murriztu egin du eta, horri esker, azken hiru hilabeteotako hilkortasuna ez dago 2015 edo 2017ko neguetan izandakotik hain urrun.

Gaindegia, Euskal Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategia, herri xedez diharduten pertsona eta erakundeak hornitzeko sortu zen.

Espainiako Gobernuak martxoaren 15an ezarri zuen berrogeialdia, eta Frantziako Gobernuak, bi egun beranduago. Munduko herritarren heren batek normaltasunez etxetik atera ezinik dabil. Ezohiko egoerak erpin anitz ditu, baina COVID-19ak sorrarazitako osasun larrialdiak herritarren artean uneko egoerari aurre egiteko premia desberdinak sortu ditu.

Euskal Herrian 147 udalerrik (udalerrien 1/5ak) %15eko gain-zahartze maila gainditzen du, horietariko asko Nafarroako Piriniotan, Xiberoan, Zangozaldean edo Arabako Mendialdean kokatzen dira. 1950eko hamarkadatik aurrera despopulazio joera eta gertuko zerbitzuen eta enplegu eskaintza mugatua dute amankomunean.

Emakumeen presentzia aldakorra da euskal geografian: hiriguneetan herritarren %52,2 andreak dira. Landa-eremuan, aldiz, %49,1. Industria nortasun handiko eremuetan andre-gizonen arteko jarduera eta errenta mailaren diferentzia handia da. Lehen sektorean ardazturiko landagunean, ordea, andreen laneratzea apala da eta despopulazioa ohiko errealitatea.

Euskal Herriak 3.170.891 biztanle ditu, urtebete lehenago baino 18.673 gehiago. Azken urtekoa hamarkadako biztanleriaren hazkunde handiena izan da. Herrialde guztiek biztanleria irabazi dute, Zuberoak izan ezik. Euskal herritarren %55,3a hiriguneetan eta %27,3a bitarteko hiriguneetan bizi da.

2013 urteaz geroztik Euskal Herrian handiagoa da heriotza kopurua jaiotzena baino, eta bien arteko tartea, handitzen ari da. Epe ertainean haurren gutxitzeak ondorio nabarmenak izan ditzake hezkuntza-sisteman, eta luzarora begira, belaunaldi ordezkapen mugatu batek gabezi desberdinen iturburu bihur daiteke.

Euskal gizartea aniztasun handikoa da: herritarren %28,5a (898.500 pertsona) Euskal Herritik kanpo jaioa da. Ipar EHn kopuru hori %42,8koa da, eta gehienak, Frantziar estatuko herritarrak dira (%39,2). Euskal Herritik kanpo jaiotakoen presentzia apalagoa da Hegoaldean (%27), erdia baino gehiago Espainiar Estatuan jaio direlarik (%16,5). Euskal Herriaren egungo jatorri aniztasuna prozesu berri edo historiko desberdinen emaitza da.